Küresel egemen bir güç olmayı sağlayan, iddia edildiği gibi Kapitalizm ise, Kapitalizm'in beşiği İngiltere neden küresel bir güç değildir? Küresel güç olmayı sağlayan zengin kaynaklar ve geniş topraklar ise o zaman bir kıta kadar büyük Rusya neden küresel güç değildir? 

 

Osmanlı'nın, ırk esasına dayalı bir yönetim kurmadığı için dağıldığı iddiası doğru değildir. Egemenliği sürdürebilmek için ırk esasına dayalı olmak eğer yeterli olsaydı, Çin, Japonya ve Almanya, batmaz, yenilmezlerdi. Aynı ırktan gelenlerin bir arada olması, egemen olmak için yeter şart değildir. 

 

Bir gözlem maksadıyla bir grup insan açık araziye bırakılsa, onların bir ağacın etrafında toplandıkları görülecektir. Milyonlarca seveni bulunan Hz. İsa'nın İncil'i, Hz. Musa'nın da Tevrat'ı vardır. İnsanlar, altında gölgenecekleri örgütlenmelerin etrafında toplanırlar. 

 

Geçen yüzyıla kadar küresel egemen güç olmak, örgütlenmelerin yönetimini ele geçirmekle mümkündü. İngilizler bu konuda dünyanın en mahiriydiler, soy ya da din üzerine inşaa ettikleri ya da sonradan ele geçirdikleri yapıların tepe yönetimlerini kontrolleri altında tutmak marifetiyle egemenliklerini sürdürdüler. Ancak dünyaya egemen olma felsefesinde yaşanan değişikliği algılayamayıp yeni duruma adapte olamayınca yerlerini Amerika'ya kaptırdılar. Amerika'nın ders alacağı bir geçmişi yok, daha çok İngiltere'nin ve uzun yaşamış imparatorlukların hatalarından ders çıkararak yürümeye çalışıyor bugün... 

 

Savaşlardan, mücadelelerden muzaffer çıkmış güçler, yenilgiye uğramış olanları tamamen yok edemeyeceklerini, onların da var olmaya devam edeceğini bilirler. Dolayısıyla egemen güçler arasında tam ve sürekli bir hâkimiyet yoktur aslında, galebe nöbetleşmesi vardır. 

 

Sürekli olmasa da "uzun" hâkimiyetin sırrı, liyakatin gözetilmesindedir. Osmanlı'da devlet yönetimi dünyaya açıktı, İstanbul; dünyayı, beşeri potansiyel havuzu olarak görürdü, Osmanlı, kimliğini tanımak şartıyla, ihtiyacını bu küresel havuzdan karşılardı. Birçok Sadrazam ve Paşa aslında Türk asıllı değildi, Osmanlı'nın kapısı işini iyi bilen herkese açıktı. 

 

Bu devşirmeler, idareciliği ve harp etmesini bildikleri kadar, şehid olmasını da bilmişlerdir. Ankara Savaşı'nda, Yıldırım'la beraber Timur ordusuna karşı savaştıkları zaman, muharebeye diri olarak kaç kişi girmişse, muharebe sonunda şehid olarak da harp meydanında o kadar ölünün yattığı görülmüştür. Dolayısıyla küresel güç olmak için en iyileri istihdam edebilmek yetmez, geniş kesimlerce kabul görecek bir dünya anlayışı da ortaya koymalısınız. Küresel şahsiyet sahibi olmak, küresel fikir sahibi olmakla mümkündür.

 

İngiliz siyasi tarihçisi Arnold Toynbee, Osmanlı'nın devşirme sistemine "Sürüden bir kuzu alıp, onu çoban köpeği yapmak ve Kurt'a karşı sürüyü korumak görevini bu kuzuya vermek, Türklerin icad ettiği bir marifettir" der. 

 

Müslüman Şark'ın kültür seviyesi, Hristiyan Garp'ten üstün olduğu devirlerde Türk aydını yalnız İslam kültürüyle yetinmekte haklıydı, fakat Rönesans'tan itibaren vaziyet değişmeye başladı. Doğu, çöküşe doğru giderken Batı, yükseldi. İngiltere, Osmanlı'nın yönetim organizmalarına sızdı, bütünü oluşturan parçaları, farklılaştırdı. Osmanlı buna çare bulamadı. 

 

Görünen ve gerçek, farklıdır. Sadece gördüğüne ve duyduğuna inanan, aklını kullanmayan, oyunu anlayamaz. Oyunu anlayamamak, yenilmektir.